Diocèsi de Comenge
La diocèsi de Comenge (en latin : Dioecesis Convenarum) qu'es ua anciana diocèsi de la Glèisa Catolica.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La diocèsi qu'es eretèra de la ciutat (civitas) antica deus Convenae (Convenes).
Qu'an descobèrt inscripcions que testimònian de l'existéncia d'una comunitat crestiana a la civitas Convenarum dejà au sègle IV, epòca que i atribueishen la fondacion de la diocèsi. De hèit, énter las diocèsis de la província romana de Novempopulània mentavudas a las Notitia Galliarum a la fin deu sègle IV [1] tròban la residéncia episcopala de Comenge, sufraganèa de l'archidiocèsi d'Eusa.
La diocèsi qu'apareisheré tanben dens ua letra escrita per sent Jeròni (fin deu sègle IV - començament deu sègle V), on parlan deu prèire Vigilanzio e de son avesque, que lo nom d'aqueth es pas mentavut. E dens ua letra de Sidoni Apollinar de 475 que's hè referéncia a la glèisa de Comenge com ua de las que demorèn sense pastor après las incursions deus gots. Lo prumèr avesque coneishut es Soave, present au Concili d'Agde en 506.
A l'entorn deu sègle IX, la diocèsi que's mudè en partida a la província eclesiastica de l'archidiocèsi d'Aush.
Entre los avesques mei importants de l'Edat Mejana, que cau senhalar Sent Bertran de l'Isla (de Baish), autor d'una reneishença vertadèra de la diocèsi, damb las suas visitas frequentas a las parròquias e la sua participacion aus sinòdes reformators de l'epòca (Bordèu, Clarmont, Peitieus). Lo son tribalh qu'estó contunhat per Rogèr de Noèr e Arnaud Rogèr, qui estón los actors d'un desvolopament de la vida monastica e espirituala de la diocèsi.
En divèrsas ocasions, entre los sègles XIV e XVI , los mescòrdis énter lo capítol de la catedrala e la Senta Sèda sus la nominacion deus avesques que provoquèn conflictes vertadèrs au detriment de la vida de la diocèsi. Lo prumèr afrontament que miè a la nominacion papala de Bertrand de Got, futur papa Clamenç V, mejançant ua bulla de 1295.
Au segle XVII, los avesques Hugues de Labatut e Louis de Guron que pensèn de transferir la sèda episcopala a Sent Gaudenç, mes que s'afrontèn a l'oposicion decidida deu capítol de la catedrala. A despieit d'aquò, mei d'un avesque qu'avè la sua residéncia abituala a Sent Gaudenç.
La fondacion deu seminari diocesan qu'avó a hèr front a mila dificultats. Los prumèrs assags de 1619 mièn pas a arren e sonque damb Gilbert de Choiseul comencè la sua construccion a Sent Gaudenç; Jean-François de Brezay acabè l'òbra, en l'ahidant aus jesuites, mes podèn pas començar los cors dinc a 1712.
La diocèsi qu'estó suprimida per la Constitucion civila deu clergat. Lo Concordat de 1801 lo restablí pas. Per la Bulla pontificala Qui Christi Domini deu 29 de noveme 1801, lo pape Piu VII que despartí son territòri enter l'archidiocèsi de Tolosa e la diocèsi de Baiona (qui, d'aquí a 1822, comprenè los tres departaments de las Lanas, deus Baishs Pirenèus e, çò qui concerneish la diocèsi de Comenge, deus Hauts Pirenèus). Dens la practica, l'anciana diocèsi de Comenge qu'es per la màger part au sud de la Hauta Garona e per ua part mei petita, a l'èst deus Hauts Pirenèus.
A partir deu 19 de gèr 1935, los arquevesques de Tolosa que prengón lo títol segondari d'avesques de Comenge (Archidioecesis Tolosana-Convenarum-Rivensis : archidiocèsi de Tolosa, de Comenge e de Rius).
Territòri
[modificar | Modificar lo còdi]-
Mapa de la diocèsi de Comenge. -
La catedrala de Nòsta Dauna de Sent Bertran de Comenge. -
Las arroeinas de Lugdunum, la capitala deus Convenes -
Rèstas d'ua basilica paleocrestiana deu sègle V a Lugdunum (Convenarum) -
La basilica de Sent Just de Vathcrabèra e la catedrala au fons.
.JPG)
La diocèsi que confrontava : au nòrd, damb las diocèsis d'Aush e de Lombèrs; a l'èst, damb las de Rius e de Coserans; au sud, dambe las d'Òsca e de Barbastre, en Aragon, e d'Urgèl, en Catalonha; e, a l'oèst, damb la de Tarba.
La residéncia episcopala qu'es l'anciana ciutat deus Convenes, Sent Bertran de Comenge, on la catedrala èra la glèisa de Nòsta Dauna.
La Val d'Aran qu'èra de la diocèsi de Comenge. Dempèi 1802, qu'es de la diocèsi d'Urgèl.
En 1786 la diocèsi que comprenè 231 parròquias, gropadas en 5 archidiaconats (Comenge, Aran, Ribèra, Borjac i Aura) e 22 archipreirats.
Cau pas con-hóner la diocèsi de Comenge e lo comtat de Comenge (qui durè deu sègle X a 1453 e qui estó contunhat per l'eleccion de Comenge). Lo comtat de Comenge qu'èra mei au nòrd e a l'èst : sa capitala, Murèth, es pas dins la diocèsi, tant se'n manca, e Sent Bertran de Comenge èra pas dens lo comtat.
Lo territòri en detalh
[modificar | Modificar lo còdi]En mei de la Hauta Garona e deus Hauts Pirenèus, la diocèsi que comprenè 3 parròquias, vengudas comunas, dens lo Gers : Montbardon, Montias e Sarcòs.
Qu'es comòde de citar los caplòcs de canton d'abans 2015 qui son de l'anciana diocèsi de Comenge (e en teoria deu pòble deus Convenes (mès tot lo canton a benlèu pas la medisha apertenéncia):
- arrondiment de Sent Gaudenç : Aspèth, Aurinhac, Banhèras de Luishon, Barbasan, L'Isla de Haut, Montrejau, Sent Biat, Sent Gaudenç, Sent Martòri, Salias de Salat, Bolonha de Gessa, doncas totis los caplòcs de l'arrondiment;
- arrondiment de Murèth : cap;
- Hauts Pirenèus : Àrreu, La Barta de Nestés, Bordèras de Loron, Maulion (de Varossa) [2], Sent Laurenç de Nestés e Vièla (d'Aura), totis de l'arrondiment de Banhèras de Bigòrra.
Esquematicament, l'arrondiment de Sent Gaudenç qu'es comengés (au sens de la diocèsi e de l'eretatge convene), lo de Murèth es pas comengés. Doncas, l'idèa que lo Comenge « es lo sud de la Hauta Garona » qu'es parcialament faussa. Que i a parts deu sud de la Hauta Garona qui son pas dens la diocèsi de Comenge : per exemple, Aurinhac que n'es [3] e Casèras non [4]. E sustot un gròs tèrç deu territòri qu'es hòra la Hauta Garona. L'Isla de Haut qu'èra lo limit nòrd e èst de la diocèsi.
L'anciana diocèsi qu'a doncas ua superficia aproximativa de 3300 km² e ua populacion actuala un pauc inferiora a 100 000 abitants, doncas ua densitat de 30 ab/km², signe d'un territòri montanhós e rurau.
Cronologia episcopal
[modificar | Modificar lo còdi]- Anonime †
- Soave † (citat en 506)
- Presidio † (començament de 533 - fin de 541)
- Amelio † (començament de 549 - fin de 551)
- Ruffino † (citat en 585)
- Rigoberto † (citat en 614)
- Sesemundo o Mauroleno † (citat en 673/675)[5].
- Abramo † (citat cap a 787)
- Massimo ? † (citat en 812)
- Involato † (citat en 879)
- Ariolo † (cap a 950 - 978)
- Pèr de Comenge † (cap a 978 - 1025)
- Guilhèm I † (1036 - 1055)
- Bernat † (1055 - 1063)
- Guilhèm II † (1063 - 1078)
- Augèr de La Barta † (1079 - 1083)
- Sent Bertran de Comenge † (1083 - 16 de heurèr 1123 mòrt)
- Rogèr de Noèr † (1123 - cap a 1152 mòrt)
- Arnaud Rogèr I † (1153 - 6 de març 1177 mòrt)
- Gerard † (1177)
- Arsius Daujou † (1177 - 2 de junh 1188 mòrt)
- Raimond Arnaud † (cap a 1188 - 1204)
- Sperague † (seteme 1204 - 1206)
- Ademar de Castillon † (1207 - 1209)
- Garcias de Lort † (fin de junh 1210 - fin d'abriu 1213 nomenat arquevesque d'Aush)
- Grimoard † (fin de gèr 1212 - 10 de seteme 1240 mòrt)
- Arnaud Roger II † (1241 - fin de mai 1260 renonciacion)
- Gérard d'Audiran † (1260 - julhet 1262 mòrt)
- Bertran de Miramont † (1263 - 31 de gèr 1286 mòrt)
- Sede vacante (1286-1295)
- Bertrand de Got † (28 de març 1295 - 23 de deceme 1299 nomenat arquevesque de Bordèu, posteriorment elegit Papa damb lo nom de Clamenç V)
- Boson de Salignac † (22 de deceme 1299 - d'abriu a julhet 1315 mòrt)
- Bernat, O.P. † (7 de seteme 1316 - 1317 mòrt)
- Scot de Linières † (3 de deceme 1317 - julhet 1325 mòrt)
- Guilhèm de Cun † (12 de junh 1325 - 1336 mòrt)
- Ug de Castillon † (10 de mai 1336 - 4 d'octobre 1352 mòrt)
- Bertrand de Cosnac, Canonges Regulars de Sent Agostin Confederats (C.R.S.A.) † (17 d'octobre 1352 - 30 de mai 1371 renonciacion)
- Guilhèm d'Espanha † (6 de junh 1371 - 1384 mòrt)
- Amauric de Lautrèc, C.R.S.A. † (18 de mai 1384 - 12 de julhet 1385 renonciacion)
- Menaud de Barbasan † (28 de junh 1390 - 1421 mòrt)
- Arnaud Ramon d'Espanha † (5 de julhet 1451 - 1464 mòrt)
- Jean de Foix † (9 de maig de 1466 - 1499 renonciacion)
- Amanieu d'Albret † (19 de julhet 1499 - 1514 renonciacion) (administrator apostolic)
- Galhard de l'Hospital † (14 de gèr 1502 - 1513 mòrt) (antiavesque)
- Loís Dourville (o d'Oreille) † (8 de gèr 1515 - 1523 renonciacion)
- Joan de Mauleon † (17 de junh 1523 - 1551 mòrt)
- Joan Bertrand † (16 de deceme 1555 - 1556 renonciacion)
- Carlo Carafa † (6 de julhet 1556 - 4 de març 1561 mòrt) (administrator apostolic)
- Pèr d'Albert † (9 de mai 1561 - 1568 mòrt)
- Carles III de Borbon-Navarra † (1569 - 1579 renonciacion)
- Urban de Saint-Gelais de Lansac † (26 de junh 1580 - 5 de heurèr 1613 mòrt)
- Geli de Souvray † (5 de heurèr 1613 - 1624 renonciacion)
- Bertomiu de Donnadieu de Griet † (6 d'octobre 1625 - 12 de noveme 1637 mòrt)
- Ug de Labatut † (3 de deceme 1640 - 10 de heurèr 1644 mòrt)
- Gilabèrt de Choiseul du Plessis Praslin † (6 de heurèr 1646 - 22 de deceme 1670 nomenat avesque de Tournai)
- Loís de Rechiègne Voisin de Guron † (20 de deceme 1671 - 20 de mai 1693 mòrt)
- Joan Francés de Brezay de Denon-Ville † (5 d'octobre 1693 - 12 d'abriu 1710 mòrt)
- Olivièr-Grabièu de Lubières du Bouchet † (26 de gèr 1711 - 28 d'agost 1740 renonciacion)
- Antòni de Lastic † (29 d'agost 1740 - 15 de deceme 1763 renonciacion)
- Carles-Antòni-Grabièu d'Osmond de Médavy † (20 de heurèr 1764 - 9 d'abriu 1785 renonciacion)
- Antòni-Eustaqui d'Osmond † (11 d'abriu 1785 - 26 de seteme 1801 renonciacion)
- Sèda suprimida
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- L'article, a la data deu dimars 20 d'agost 2019, qu'es basat suus articles en catalan e en francés. Que i a tanben avertiments practics per tant d'evitar las confusions.
- ↑ Monumenta Germaniae Historica, Chronica minora, I, p. 558.
- ↑ https://www.persee.fr/doc/anami_0003-4398_1951_num_63_16_5851
- ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 3 e 1 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
- ↑ Dictionnaire des localités de la Haute-Garonne, p. 12 e 1 https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html https://docplayer.fr/14783413-Dictionnaire-des-localites.html
- ↑ Au sínode de Bordèu que i avè presents aquestes dus avesques damb la qualificacion: Coseranis urbis episcopus. Probable qu'un èra avesque de Comenge e l'autre de Coserans
- (en) Diocese of (Saint-Bertrand de) Comminges sur www.catholic-hierarchy.org
- (fr) Armand Sarramon (éd.), Les paroisses du diocèse de Comminges en 1786, préface de Jacques Godechot, introduction d'Armand Sarramon, Paris, Paris, Bibliothèque Nationale, coll. Documents inédits sur l'histoire économique de la Révolution française, 1968, 467 p.
- (fr) Eugènes Harot, Armorial des évêques de Comminges, Toulouse, Imprimerie catholique Saint-Cyprien, 1909, in-8°, 15 p. [compte-rendu en ligne sur www.persee.fr (consulté le 22 janvier 2013)]
- Jean Contrasty, Histoire des évêques de Comminges, Toulouse, Sistac, grand in-8°, xv-496 p. (compte-rendu en ligne sur www.persee.fr